در مورد تعیین کیفیت و رتبه بندی انواع کود آهن، می توان مواردی را مد نظر قرار داد؛ کودهای آهن را به عبارتی می شود به دو نوع شناسنامه دار و بدون شناسنامه تقسیم بندی کرد. کودهای آهن شناسنامه دار محصولاتی هستند که ساختار شیمیایی آنها معین شده و برای شناسایی آنها فرمول و روش استانداری مشخص شده و معرفی نموده اند مانند EDDHA ، EDDHSA ، HBED ، EDTA ، IDHA ، DTPA . ولی در مقابل کودهای بدون شناسنامه هرچند فقر آهن گیاهان را مرتفع کرده و عملکرد قابل دفاعی در کشاورزی و تغذیه گیاهی دارند اما ساختار شیمیایی آنها یا معین نشده و یا اینکه هنوز استاندارسازی برای آنالیز آنها معرفی نشده است.. از جمله کودهای بدون شناسنامه می توان به کود کلات آهن EDDHSAM اشاره کرد که برای اولین بار توسط شرکت شیمی کاران سبز طوبی در سال 1388 تولید و به بازار ایران عرضه شد. ما در این مقاله به تعیین کیفیت و رتبه بندی انواع کود آهن خواهیم پرداخت.
فهرست مقاله
آنالیز کود های شناسنامه دار توسط دستگاه HPLC
برای شناسایی و کنترل کیفیت کودهای آهنِ شناسنامه دار، شناسایی آنها توسط دستگاه HPLC کفایت می کند.
بررسی طیف توسط دستگاه HPLC
آنالیز کود های بدون شناسنامه و بررسی پارامتر های مختلف
در مورد کودهای بدون شناسنامه، که روش آنالیز با دستگاه HPLC موجود نیست مجبور هستیم به مشخصاتی از کود آهن بپردازیم تا بر اساس آنها امکان مقایسه و اظهار نظر در مورد کیفیت کودها فراهم گردد. برخی از این پارامترها را می توان چنین فهرست کرد:
الف) محتوای آهن کل
ب) مقدار آهن محلول
ج) میزان آهن کلاته شده
د) پایداری کود در pH های قلیایی
ه) مقاومت در مقابل شوک فسفات
و) تحلیل و ارزیابی طیف uv
موارد اشاره شده در بندهای الف، ب ، ج و د فوق الذکر، براحتی توسط یکی از آزمایشگاههای همکار موسسه تحقیقات خاک و آب کشور و با هزینه اندک انجام می شود. (دانلود فایل PDF فهرست آزمایشگاه های موسسه آب و خاک از طریق دکمه های پایین)
تست شوک فسفات
برای انجام تست شوک فسفات می توان به شکل زیر عمل نمود:
محلول 10 درصد از نمک دی امونیوم فسفات در آب را تهیه کرد و سپس مقدار 0.3 گرم از کود آهن مورد نظر را در 50 میلی لیتر از آن حل نموده و به وارسی کدورت آن می پردازیم. کودهای حاوی آهن غیر کلاته و یا دارای بنیان کلات ضعیف براحتی آهن خود را رها کرده که با حضور فسفات بصورت فسفات آهن رسوب می کند. علاوه بر وارسی چشمی، اندازه گیری آهن محلول به روش جذب اتمی و یا ICP و همچنین تهیه طیف UV-Vis می تواند در قضاوت دقیق تر، راهگشا باشد.
تهیه محلول تست فسفات و بررسی چشمی آن
روش اسپکتروسکوپی کنترل کیفی
برای کودهای آهن پایه فنلی، جذب انتقال بار حلقه فنلی به هسته آهنی در حوالی 470 نانومتر رخ می دهد و لذا طیف حاصله با دستگاه uv-visible در ناحیه 460 تا 480 نانومتر، نشاندهنده اتصال هیدروکسیل فنل با آهن می باشد که هر چه سطح زیر پیکِ آن بیشتر باشد، یعنی تعداد بیشتری از این نوع پیوند وجود دارد.
به همین منظور محلول 0.2 گرم در لیتر کود را تهیه کرده و سانتریفیوز می کنیم و سپس طیف uv را ثبت کرده و سطح زیر پیک آنرا با نمونه کودهای کلات آهن شناسنانه دار مقایسه می کنیم.
بررسی طیف محلول کود توسط دستگاه uv
به عنوان مثال اگر کود HA با 4.8 % O-O ، در ناحیه 480 نانومتر پیک ماکزیمم داشته باشد و در گستره 470 تا 490 نانومتر، دارای سطح زیر پیک مثلا 50 باشد و از طرف دیگر، کود آهنِ مجهول ، با محتوای آهن 6 %، با همان غلظت 0.2 گرم در لیتر و در pH یکسان، در طول موج فرضی 470 نانومتر دارای ماکزیمم بوده و در گستره 460تا 480 نانومتر دارای سطح زیر پیک 30 باشد، آنگاه می توان نتیجه گرفت که این کود آهنِ بدون شناسنامه، کیفیتی معادل 60 درصد کود HA با 4.8 % ارتو ارتو را داراست.
