شیمی خاک و کشاورزی

مقدمه شیمی خاک و کشاورزی

شیمی خاک در تولید محصولات کشاورزی نقش اساسی دارد که با هوازدگی مواد مادری و آزاد شدن عناصر غذایی مورد نیاز گیاه از مواد مادری خاک­ها در ارتباط است. منابع غذایی خاک از هوازدگی سنگ­های اولیه و مواد مادری خاک به دست می­‌آیند، بنابراین ذخایر محدودی هستند. عناصر غذایی حذف شده باید جایگزین شوند، در غیر این صورت عملیات کشاورزی پایدار نخواهد بود. بدون افزودن عناصر غذایی به خاک، عناصر غذایی قابل دسترس برای رشد گیاه کمتر از حد مطلوب خواهد بود و بهره‌­وری کاهش می­یابد. در اغلب خاک ها مقدار نسبی عناصر، مطابق احتیاجات طبیعی گیاه نیست. از آن گذشته زمین نمی تواند اینگونه مواد را به اندازه کافی تولید کند و آن مقداری هم که در خاک وجود دارد، به مرور بوسیله گیاه جذب یا به طرق دیگر از دست می­رود. پس برای به دست آوردن محصول کافی، لازم است همه ساله مواد مورد نیاز را به خاک افزود.

خاک از منظر کشاورزی

از منظر کشاورزی، خاک، پیکره‌ای طبیعی و پویاست که بر اثر فرایندها و عوامل خاکساز تشکیل شده و دربرگیرنده مواد معدنی و آلی است که گیاهان قادر به روییدن در آن هستند. گرچه خاک از منابع تجدید پذیر به شمار می‌رود اما براساس بررسی‌های صورت گرفته تشکیل هر سانتی­متر خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از ۱۰۰ تا ۱۰ هزار سال طول می‌کشد که در مقیاس عمر انسان در عمل به عنوان منبعی تجدید ناپذیر در نظر گرفته می­شود. تدوام کشاورزی به سالم بودن خاک زراعی بستگی دارد. اقدامات مختلفی می تواند منجر به تخریب خاک شود و بهره وری را کاهش دهد. بعنوان مثال توسعه بی‌رویه و غیرپایدار در بخش کشاورزی آب و خاک را چنان فرسوده کرده است که هم‌اکنون برخی از دشت‌هایی که تا پیش از این، قرن‌ها محل کشاورزی بوده به شوره‌زار‌هایی وسیع تبدیل شده است. استفاده از تکنولوژی در بخش کشاورزی بدون درنظر گرفتن سهم محیط‌زیست منجر به تخریب و استفاده بیش از اندازه از منابع آب ‌و خاک می‌شود.

کارکردهای خاک در بخش کشاورزی

خاک چندین کارکرد مهم برای تولید در بخش کشاورزی دارد که باید از خاک برای حفظ این کارکردها حفاظت کرد. از جملهء این کارکردها به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• محیطی برای رشد گیاه که مواد مغذی، اکسیژن و آب را تامین و حفظ می­کند
• محیطی برای تجزیه بقایای محصولات و مراتع
• لنگر برای گیاهان
• محیطی که باید تردد ماشین آلات و حیوانات را در شرایط مختلف و بدون تخریب، پشتیبانی کند
  
  

خاک سطح الارض و تحت الارض چیست؟

کشاورزان با دانش بومی و تجربیات خود خاک را به دو بخش تقسیم می نمایند:

• خاک سطح الارض
• خاک تحت الارض

خاک سطح الارض (خاک فوقانی) شامل بخشی از خاک می­باشد که فعالیت های کشاورزی مثل شخم و شیار، آبیاری، کوددهی و کاشت بذر و غیره در آن انجام می­شود. در این بخش به دلیل مساعد بودن شرایط تهویه و وجود خلل و فرج زیاد، فعال بودن موجودات ذره بینی و تجمع بیشتر مواد غذایی، ریشه رشد و نمو بهتری نسبت به بخش زیرین دارد. خاک تحت الارض (خاک تحتانی) در زیر خاک سطح الارض قرار دارد و به علت تراکم و فشردگی زیاد فاقد تهویه مناسب است لذا ریشه گیاهان به ندرت در آن توسعه می­یابد. از طرفی موجودات ذره بینی خاک نیز به علت کمبود اکسیژن در آن فعالیت کمتری دارند. به طور کلی، مطالبی که طی این مقاله و دو مقاله قبلی ذکر شد، مقدمه­ای کوتاه بر تعریف خاک و نقش آن در سیستم‌های تولید محصول را ارائه داد. در واقع، درست مانند هوایی که تنفس می­کنیم یا آبی که می­نوشیم، خاک نیز باید محافظت شود. سالم نگه­داشتن خاک‌های کشاورزی، کلید توسعه سیستم‌های تولید پایدار محصول هستند. هنگامی که خاک محافظت می­شود، به گیاهان کمک می­کند تا مواد مغذی بیشتری را تولید کنند. در اثر سوء مدیریت، ساختمان خاک از بین رفته و ابرهای گرد و غبار تشکیل شده که سبب افزایش خطر فرسایش خاک و آلودگی هوا می­شود. در نهایت، از آنجا که ریشهء گیاهان در خاک قرار دارد و ریشه هم وسیله جذب مواد غذایی می­باشد، باید به اهمیت خاک در کشاورزی پی برده و سعی بر آن باشد تا تمامی اقدامات کشاورزی در راستای محافظت از باروری خاک زمین مورد نظر باشد.